Rào chắn trong thâm tâm mỗi người

Hôm rồi được một phen cười ra nước mắt, khi cơ quan cai quản đô thị tại Sài Gòn cho lắp rào chắn ở vỉa hè để ngăn không cho xe gắn máy leo lên lề đường gây mất trật tự và làm xấu mỹ quan đô thị. Dù đây được coi là một nỗ lực của ngành cai quản để giúp dòng người đi xe gắn máy không được lấn chiếm vùng không gian dành cho người đi bộ, nhưng nó đặt ra những hạn chế rất đáng quan tâm.

Trước hết là vấn đề rào ai? rõ rệt bức ảnh cho thấy sau khi đặt rào chắn, người đi xe gắn máy vẫn cứ phi lên lề đường, cần vài ba động tác lượn vòng hết sức điệu nghệ nhưng không quá khó khăn đã có thể vượt qua cái rào chắn cỏn con này. Trong khi đó, nếu người khuyết tật phải dùng nạng hay xe lăn, hay người già yếu phải chống gậy đi bộ, thì việc qua lại những khu vực như thế nào sẽ là điều khó khăn, thậm chí là không làm được. Như vậy xét về tính hiệu quả, cái rào chắn không cản đúng người nó cần phải cản, trái lại, nó cản đường những người lẽ ra phải được di chuyển tự do, dễ chịu và thoải mái trên phần đường của họ.

Thứ hai, chuyện cái rào chắn khiến tôi nhận ra rằng ý thức và lòng tự trọng đã trở thành điều xa xỉ với rất nhiều người Việt Nam.

Một nơi lẽ ra không dành cho họ, được chia cách bởi lề đường, cũng bị họ chiếm. Rồi đến khi rào lại, họ vẫn tiếp tục không buông tha. Sự khủng hoảng về ý thức tự giác và lòng tự trọng khiến cái rào chắn, vốn là biểu tượng phân chia một trật tự hẳn hoi, cũng trở nên vô dụng.

Hàng rào chắn để ngăn xe gắn máy trên vỉa hè HCM. (Hình: Zing.vn)

Hãy nhìn xuống những con phố phố mờ mịt, ưu thế luôn thuộc về những phương tiện có tải trọng lớn như xe tải, container, xe ben, hay những chiếc xe sang trọng và hoành tráng được gắn biển số xanh, có thể chạy ngược chiều bất chấp dân hai bên đường đủ tiếng thị phi. Trật tự sau đó dành cho những chiếc xe buýt, xe ô tô, xe máy và gần như không còn chỗ cho những kẻ yếu thế là người đi bộ, người đi xe lăn, vốn là những người không tạo ra áp lực giao thông hay gây tắt nghẽn đô thị. Mở rộng ra, tâm thức của số lượng dân cư Việt đang nhìn ngược về cái thời ăn lông ở lỗ, nơi kẻ mạnh, kẻ đủ sức uốn lượn, luồn lách, kẻ có đủ những phương tiện giúp họ trở nên mạnh hơn, nhanh hơn, ít bị tổn thương hơn… là những kẻ chiến thắng.

Điều thứ ba, chiếc rào chắn cho thấy thêm sự sáng chế một cách ngờ nghệch, thiếu tính toán của ngành quản lý giao thông đô thị ở TP HCM. Ở các giang sơn tiên tiến hơn như là Singapore, Nhật Bản… hệ thống giao thông của họ cồng kềnh hơn, phức hợp hơn, nhưng chẳng hề có cái rào chắn vô dụng nào như cái rào chắn vừa mới dựng lên ở Sài Gòn. Họ cai trị bằng những rào chắn vô hình: đạo đức và ý thức thượng tôn pháp luật. Anh có hai chọn lựa khi tham gia giao thông. 1 là anh tự giác vâng lệnh các tín hiệu, nhường nhịn lẫn nhau trong ứng xử. Đổi lại, anh được mọi người xung quanh tôn trọng và bảo vệ quyền lợi chính đáng của anh. Người Nhật xem việc không xếp hàng, lấn chiếm đường của người yếu thế là những hành vi không thể chấp nhận trong cương vị là một con người. Trong lúc đó, lao lý cũng là rào chắn để củng cố giá trị về đạo đức. Anh phải tuân hành những quy định chung về giao thông dù anh có tự giác hay không, có muốn hay không. Nếu vi phạm luật, các mức phạt sẽ là vô cùng nặng nề.

Chiếc rào chắn ở những tuyến phố HCM chỉ là 1 trong những câu chuyện nhỏ, nhưng phản ánh một vấn đề lớn không chỉ ở lĩnh vực giao thông và rất nhiều sự việc khác của đất nước. Trong những số ấy, cả hai rào chắn vô hình nhưng hữu hiệu là rào chắn đạo đức và rào chắn lao lý đang bị thay thế bởi những chiếc rào chắn đúng theo nghĩa đen – cứng, gai góc, ám ảnh trực giác nhưng chỉ tinh giảm quyền lợi của những người yếu thế. Đó là tư duy cai quản đất nước theo kiểu “không quản được thì cấm,” thay vì dùng giáo dục và quy định kết hợp với hiến pháp để đưa người dân vào những quỹ đạo chung đầy văn minh và tác dụng. Thiết nghĩ ngành cai quản giao thông (và nhiều ngành khác) hãy mạnh dạn đập bỏ cái rào chắn bằng vô dụng kia đi, và tiến hành xây dựng những chiếc rào chắn mang giá trị đạo đức và thượng tôn luật pháp để củng cố trật tự của nước nhà.

Nguồn >>> Rào chắn ở trong lòng người Việt